SİNEMA YAZARI KEREM AKÇA'NIN RESMİ WEB SİTESİ
  • Ana sayfa
  • Biyografi
  • Vizyon
    • 26 Nisan 2019
    • 3 Mayıs 2019
    • 10 Mayıs 2019
    • 17 Mayıs 2019
    • 31 Mayıs 2019
    • 7 Haziran 2019
    • 14 Haziran 2019
    • 21 Haziran 2019
    • 28 Haziran 2019
    • 5 Temmuz 2019
    • 12 Temmuz 2019
    • 19 Temmuz 2019
    • 26 Temmuz 2019
    • 2 Ağustos 2019
    • 9 Ağustos 2019
    • 16 Ağustos 2019
    • 23 Ağustos 2019
    • 30 Ağustos 2019
    • 6 Eylül 2019
    • 20 Eylül 2019
    • 27 Eylül 2019
    • 4 Ekim 2019
    • 11 Ekim 2019
    • 18 Ekim 2019
    • 25 Ekim 2019
    • 1 Kasım 2019
    • 8 Kasım 2019
    • 15 Kasım 2019
    • 22 Kasım 2019
    • 29 Kasım 2019
    • 6 Aralık 2019
    • 13 Aralık 2019
    • 20 Aralık 2019
    • 27 Aralık 2019
    • 3 Ocak 2020
    • 10 Ocak 2020
    • 17 Ocak 2020
    • 24 Ocak 2020
    • 31 Ocak 2020
    • 7 Şubat 2020
    • 14 Şubat 2020
    • 21 Şubat 2020
    • 28 Şubat 2020
    • 6 Mart 2020
    • 13 Mart 2020
    • 22 Mayıs 2020
    • 29 Mayıs 2020
    • 5 Haziran 2020
    • 18 Haziran 2020
    • 26 Haziran 2020
    • 10 Temmuz 2020
    • 17 Temmuz 2020
    • 24 Temmuz 2020
    • 29 Temmuz 2020
    • 7 Ağustos 2020
    • 14 Ağustos 2020
    • 21 Ağustos 2020
    • 28 Ağustos 2020
    • 4 Eylül 2020
    • 25 Eylül 2020
    • 2 Ekim 2020
    • 9 Ekim 2020
    • 6 Kasım 2020
    • 11 Aralık 2020
    • 14 Mayıs 2021
    • 9-11 Haziran 2021
    • 25 Haziran 2021
    • 2 Temmuz 2021
    • 16 Temmuz 2021
    • 23 Temmuz 2021
  • Eleştiri
    • 52 Salı (2013)
    • A Ghost Story (2017)
    • Acı Aşk (2009)
    • Aether (2019)
    • Akvaryum (2009)
    • Ali Kundilli 2 (2016)
    • Anarşi (2014)
    • Annabelle (2014)
    • Ant-Man (2015)
    • Apollo 11 (2019)
    • Ara (2007)
    • Aşırıcılar (2010)
    • Aşkın (500) Günü (2009)
    • Ayı Paddington (2014)
    • Babylon 2022
    • Beyaz Tanrı (2014)
    • Bir Zamanlar Anadolu'da (2011)
    • Bombshell (2019)
    • Buhar Çocuk (2004)
    • Camp X-Ray (2014)
    • Can Dostum (2011)
    • Cats (2019)
    • Cennet (2014)
    • Chi-Raq (2015)
    • Creed (2015)
    • Çalgı Çengi (2011)
    • Çöl Kraliçesi (2015)
    • Deepwater Horizon (2016)
    • Delikanlı (2010)
    • Doğulu Çocuklar (2013)
    • Dünyanın En Güzel Kokusu (2016)
    • Eyyvah Eyvah (2010)
    • Fatih'in Fedaisi: Kara Murat (2015)
    • Futbol A.Ş. (2004)
    • Geceler ve Haftasonları (2008)
    • Geçmiş (2013)
    • Genç Pehlivanlar (2016)
    • Gençlik (2015)
    • Geronimo (2014)
    • Gişe Memuru (2010)
    • Görevimiz Tehlike 4 (2011)
    • Güeros (2015)
    • Havana'ya Dönüş (2014)
    • Herkese Karşı Tek Başına (1998)
    • Hoşçakal (2011)
    • House of the Devil (2009)
    • Il Divo (2008)
    • İki Aşık (2008)
    • İki Gün ve Bir Gece (2014)
    • İnsanları Seyreden Güvercin (2014)
    • İstemsiz (2008)
    • İtiraflar (2010)
    • Joe (2013)
    • John Wick (2014)
    • Jojo Rabbit (2019)
    • Kan Arzusu (2009)
    • Kara Panter (2018)
    • Kar Beyaz (2010)
    • Kızıl Amnezi (2014)
    • Kızkardeşim Evleniyor (2007)
    • Kimliksiz (Unknown) (2011)
    • Kör Nokta (2009)
    • Körfez (2017)
    • Kurt Çocuklar (2012)
    • Labirent: Ölümcül Kaçış (2014)
    • Lanet (2012)
    • Limonata (2015)
    • Locke (2014)
    • Mahmut ile Meryem (2013)
    • Makul Davranış (2014)
    • Mamma Mia (2008)
    • Manhattan'da Sihir (2007)
    • Milyoner (2008)
    • Morg Görevlisi (2010)
    • Mumya: Ejder İmparatorunun Mezarı (2008)
    • Nuh Tepesi (2019)
    • Nükleer Santral (2013)
    • Ölümümün Hikayesi (2013)
    • Özgürlüğe Doğru (2007)
    • Pacific Rim (2013)
    • Peri Ağzı Olmayan Kız (2019)
    • Piercing (2018)
    • Prometheus (2012)
    • Saint Laurent (2014)
    • Saksı Olmanın Faydaları (2012)
    • Salgın (2011)
    • Scott Pilgrim Dünya'ya Karşı (2010)
    • Selah and the Spades (2019)
    • Sleuth (2007)
    • Soysuzlar Çetesi (2009)
    • Speed Racer (2008)
    • Starlet (2012)
    • Şanslı Slevin (2006)
    • Tabanca (2005)
    • Tenet (2020)
    • Tek Başına Bir Adam (2009)
    • Tinker Tailor Soldier Spy (2011)
    • Ve Perde: Sils Maria (2014)
    • Whiplash (2014)
    • Wolverine 3D (2013)
    • Yenilmezler (2012)
    • Yılın Kadını (1942)
    • Ziyaretçiler (2008)
  • Röportajlar
    • Béla Tarr
    • Ben Affleck
    • Carlos Reygadas
    • Gaspar Noé
    • Jessica Chastain
    • Jim Sheridan
    • Kati Outinen
    • Morgan Freeman
    • Rutger Hauer
    • Steven Soderbergh
    • Tsai Ming-Liang
    • Volker Schlöndorff
  • Yönetmenler
    • Aleksei German
    • David Lynch
    • Jean-Luc Godard
    • Jim Jarmusch
    • Luc Besson
    • Stanley Kubrick
    • Steven Spielberg
  • Klasikler
    • Branded to Kill (1967)
    • Double Suicide (1969)
    • Katil Doğanlar (1994)
    • King Kong (1933)
    • Maymunlar Cehennemi (1968)
    • Performance (1970)
    • Tatlı Hayat (1960)
  • Diğer yazılar
    • Oscar >
      • 74. Altın Küre tahminleri
      • 75. Altın Küre aday tahminleri
      • 76. Altın Küre tahminleri
      • 77. Altın Küre tahminleri
      • 78. Altın Küre aday tahminleri
      • 78. Altın Küre tahminleri
      • 73. Bafta aday tahminleri
      • 74. BAFTA ödül tahminleri
      • 27. SAG aday tahminleri
      • 92. Oscar tahminleri
      • 27. SAG tahminleri
      • Oscar 2021 Belgesel Kısa Listesi Tahminleri
      • 2021 National Board of Review tahminler
      • 79. Altın Küre aday tahminleri
      • 2022 Kısa Liste Tahminleri
      • 79. Altın Küre tahminleri
      • 2022 Meslek Birlikleri aday tahminleri
      • 75. Bafta aday tahminleri
      • 28. SAG tahminleri
      • 2022 Indie Spirit Tahminleri
      • 2022 DGA tahminleri
      • 75. BAFTA ödül tahminleri
      • 2022 PGA+WGA tahminleri
      • 94. Oscar tahminleri
      • 32. Gotham ödül tahminleri
      • 32. EFA ödül tahminleri
      • 80. Altın Küre aday tahminleri
      • 2023 Kısa Liste Tahminleri
      • 80. Altın Küre tahminleri
      • 29. SAG aday tahminleri
      • 33. PGA aday tahminleri
      • 76. Bafta aday tahminleri
    • Dosyalar/En İyiler listeleri >
      • 2019'un En İyi 20 Yerli Filmi
      • 2019'un En İyi 50 Yabancı Film (Vizyon)
      • 2019'un En İyi 15 Netflix Filmi
      • 2000-2010 arası en iyi 10 müzikal
      • 2010'ların En İyi 30 Yerli Filmi
      • 2010'ların En İyi 15 Spor Filmi
      • 2010'ların En İyi 15 Müzikal Filmi
      • 2010'ların En İyi 18 Western'i
      • 2010'ların En İyi 16 Aksiyon Filmi
      • 2010'ların En İyi 25 Gençlik Filmi
      • 2010'ların En İyi 30 Belgeseli
      • 2010'ların En Özgün 35 Aşk Filmi
      • 2010'ların En Özgün 30 Animasyonu
      • 2010'ların En iyi 40 Fantastik Filmi
      • 2010'ların En iyi 50 Suç Filmi/Neo-Noir'ı
      • 2010'ların En iyi 60 Korku Filmi
      • 2010'ların En Özgün 75 Bilimkurgu Filmi
      • 2010'ların En Özgün 50 Komedi Filmi
      • 2016'nın En İyi 35 Yabancı Filmi
      • 2016'nın En İyi 15 Yerli Filmi
      • 2015'in En İyi 35 Yabancı Filmi
      • En İyi 15 Hapishane Filmi
      • En İyi 10 Seçim Filmi
      • En İyi 15 müzisyen biyografisi filmi
      • 2020'nin En İyi 15 Yerli Filmi
      • 2020'nin En İyi 15 Yabancı Filmi (Fiziksel Vizyon)
      • Kabuslar Evi Mini Dizisi
      • 2020'nin En Zayıf 70 Yabancı Filmi
      • 2021'in En İyi 30 Yabancı Dijital Filmi
      • 2021'in En İyi 20 Yabancı Sinema Filmi
      • 2021'in En İyi 15 Yerli Filmi
      • 2022'nin En İyi 30 Amerikan Filmi
      • 2022'nin En İyi 70 Uluslararası Filmi
    • Festivaller >
      • Berlin / 2017 Jüri İzlenimleri
      • Cannes / 2009 - 3
      • Toronto / 2010 - 2
    • Bize de bekleriz >
      • Doomsday (2008)
      • Bize de bekleriz: Hansel ve Gretel (2007)
      • Bize de bekleriz: High Art (1998)
      • Bize de bekleriz: Margaret (2011)
      • Bize de bekleriz: Miracle at. St Anna (2008)
      • Bize de bekleriz: Predestination (2014)
      • Rocket Science (2007)
      • Bize de bekleriz: Somersault (2004)
      • Bize de bekleriz: Sugar (2008)
      • Bize de bekleriz: Super (2010)
      • The Brøken (2008)
      • Bize de bekleriz: Vinyan (2008)
    • Sürpriz DVD >
      • Napoleon Dynamite (2004)
  • İletişim

CASUSLUK FİLMLERİNİN 'BABA'SI

ımdb

10/02/2011 - Habertürk

FİLMİN NOTU: 7.9

Resim
​2008’de minimalist damarlı bir vampir filmi başyapıtı (“Gir Kanıma”) yaratarak dikkatleri üzerine çeken Thomas Alfredson, bu sefer casusluk gerilimine ‘destansı anlatı’yı hediye etmiş. Anlayacağınız “Baba”nın gangster filmine, “Kelebek”in hapishane filmine yaptığını kendi türüne uygulayan bir yapıt “Köstebek”. Costa-Gavras’ın siyasi gerilimlerinde gördüğümüz bir cinayetin izinde sonuçsuz ilerleyen yapıbozucu dramatik yapısını da ödünç alan yönetmenin, muhbir, köstebek, ihanet, ikiyüzlülük, yozlaşma gibi İngiliz Gizli İstihbarat Teşkilatı MI6’nın içindeki kavramlara dağınık bakış atma amacıyla yola çıktığı kesin. Film de zaten casusluk gerilimlerinin genel örgüsünün uzağında durup ‘destansı bir portre ile suçluları kahramanlaştırma’ yaklaşımını ‘devlet memuru’ işlevindeki ana karakteri George Smiley’e ve onun içinde bulunduğu çok katmanlı çatıya uygulamış. En kısa tanımıyla her şeyin ve herkesin ‘kod adı’ olduğu bir evrenin dehlizlerine girmiş. “Köstebek” alana getirdiği yeniliklerle zaman içinde casusluk gerilimlerinin arasında bir klasiğe dönüşürse şaşırmamak lazım.

1960’ların sonunda ve 1970’lerde, Soğuk Savaş, Vietnam Savaşı, Watergate Skandalı gibi siyasi olayların ışığında şekillenen bir ‘ruh hali’ sineması var idi. Bu ‘tür sineması’ görünümlü 'soğukkanlı' eğilim, günümüzde 11 Eylül saldırıları ve Irak Savaşı’na istinaden yeniden başlamasının yanında bütün alt kollarıyla da devreye girdi: Tech-thriller (teknolojik gerilim), politik-gerilim, politik-dram, terör gerilimi, suikast filmi ve hatta casusluk gerilimi bile. Ancak ‘11 Eylül’ sonrası oluşan bu çerçevenin son bir-iki senede fazlaca Soğuk Savaş çevresinde dönmeye başladığı açık. Casusluk filmlerinin düşmanlarından uzaylı istilası filmlerinin ‘kötü’ tanımlarına kadar bu konuda bir el sıkışma ya da birlik olma düşüncesi Hollywood’a kadar uzanmış durumda.

‘Bourne’un Bond, “Köstebek”in “Utanç Duvarında Casusluk” görevi var

1979 tarihli kült dizinin sinema uyarlaması “Köstebek” (“Tinker Tailor Soldier Spy”, 2011) bu işlevi üstleniyor bir bakıma. Soğuk Savaş ilişkisinde günümüzün geldiği son boyutu gözler önüne serer iken türün o döneminde çekilen “Utanç Duvarında Casusluk” (“The Spy Who Came in from the Cold”, 1965), “Casus Kim” (“The Deadly Affair”, 1966), “Casuslar Mücadelesi” (“The Looking Glass War”, 1969) gibi klasiklerden aşağı kalmayan bir John Le Carré uyarlamasına dönüşüyor.
Öncelikle belirtelim ‘Bourne’ serisinin ‘Bond’dan aldığı noktadaki ‘ajan filmi aksiyonu’ kavramının uzağında bir kulvar buradaki. Öyle ki ‘casusluk gerilimi’ alanında işlev veren Thomas Alfredson’un, vatandaşı ve görüntü yönetmeni işbirlikçisi Hoyte Van Hoytema ile İspanyol müzisyen Alberto Iglesias’ın katkısıyla yakaladığı doku bir hayli farklı. En kısa tanımıyla “Münih” (“Munich”, 2006), “Başkalarının Hayatı” (“Das Lieben Der Anderen”, 2007) gibi bu dönemin muhalif alt tür örneklerinin tabanındaki ‘kaydırmalı uzun planlar’ ve ‘sessizlik’ kaynağından daha farklı bir duruş hedeflenmiş.

Kendi alanında “Baba” ile “Kelebek”in işlevini üstleniyor


Robert De Niro’nun elindeki fazla malzemeye takılıp CIA’i tepeden tırnağa masaya yatırmayı beceremediği “Kirli Sırlar”ın (“The Good Shepherd”, 2006) Amerikan istihbaratı görüntüsünün; MI6 (İngiliz Gizli İstihbarat Teşkilatı) altında bu filmin çatısına yerleştiği gözlemlenebiliyor. Le Carré’nin romanından ince elenip sık dokunarak çıkarılan portre ise ne Alan J. Pakula’nın, ne Sydney Pollack’ın, ne de Martin Ritt’in yönetmenlik geleneklerini akla getiriyor. Aksine filmin benimsediği şey “Baba” (“The Godfather”, 1972) ile gangster filmine, “Kelebek” (“Papillon”, 1973) ile hapishane filmine uygulanan ‘destansı anlatı’. Yani günümüzde Paul Thomas Anderson ile anılan o yönetmenlik stili.
Bu bağlamda da aslında ‘Sirk’in (İngiliz Gizli İstihbarat Teşkilatı’nın kod adı) merkezinde yer alan Oldman’ın canlandırdığı George Smiley’nin, Marlon Brando’nun Don Vito Corleone’si işlevi ile yansıtıldığı açık. Onun kahramanlaştırılan suçlu mizacının sonda ‘sadece bir memur!’ izlenimiyle nihayete erdirilmesi ise aslında buradaki tabanı ve çatının kokuşmuşluğunu gözler önüne sermeye yarıyor. Bu ışıkta da Alfredson; görüntü yönetmeninden dingin kaydırmalı planlar, senaristinden de klasik akan bir örgü istemekten özellikle kaçınmış. Aksine sonuçsuzlukla ve aykırı açılarla ilgilenmiş.

İhaneti açığa çıkaran donuk renk skalası


Röntgenci kameranın çokça ‘sessizlik’ ve ‘görüntüsüzlük’ desteği verdiği görsel yapı, özellikle ‘saklı’ bir platformdan amacına yöneliyor. Buna istinaden tempo yükseltmeden montaj sekans bağlama becerisine paralel akan Iglesias’ın müzikleriyle de hiyerarşinin sıradanlığını çözümlemeye çalışıyor. Bu durum dönemin ‘nükleer silahları’nın yarattığı ‘nükleer kış’ misali renk skalasının; donuk ve gri sıfatlarından yola çıkmasıyla değer kazanmış.
Filmin tamamı 16 mm ile çekilmiş gibi grenli dururken o periyodun duygusunu yansıtması bir tarafa, aynı zamanda da savaşın yarattığı etkileri “Silkwood”u (1983) akla getiren bir dokuyla taçlandırıp ‘anti-militarist bir suç çemberi’ oluşturduğu görülebiliyor. Esasen de zaten bu ‘kesif’ doku, karakterleri yozlaşmaya, muhbir aramaya, birbirlerini gammazlamaya ve ihanete iten öğeleri açığa çıkarmaya yarıyor.

Vahşi Batı şemasına casusluk sistemi


Zira burada Kontrol adlı Sirk başkanının önderliğinde operasyon-istihbarat-araştırma -kafatası dolaşımı izlenirken, ‘Karla’ ve ‘Büyücü’ adlı etiketler merkeze yerleştiriliyor. Bunun yanında Budapeşte ve İstanbul’da yetenekli muhbirler aranıyor. Genelde casusluk gerilimlerinde gördüğümüz ana karakter ve onun içine düştüğü kumpastan kurtulma çabası ise, sadece merkezde bekleyen ve sokağın ortasından ‘sayısız açı’ ile yansıtılan bir ‘cinayet-suikast’ sekansıyla canlandırılıyor. Yani Costa-Gavras’ın “Ölümsüz”ü (“Z”, 1969) misali ‘sonuçsuz’ bir dramatik akış izliyoruz.
Onun ucundaki muhbirin, köstebeğin arayışı da filmin ‘western’esk düşünceyle ilerleyip; ‘kelle avcısı’ yerine ‘kafatası avcısı’nı, şerif yerine ‘George Smiley’i, ‘kovboylar’ yerine istihbarat memurlarını yerleştirmesiyle inşa ediliyor. Adeta 70’ler İngiltere’sinde saf bir Vahşi Batı’nın konumunu derinden hissedebiliyoruz. Sovyetler Birliği ile olan ilişkilerin üzerine gidilmemesi de ideolojik duruşu sarsılmaz bir liberalliğe hapsediyor.

Devlet memurundan yükselen destansı bir kahramanlık


​Her şeyin belli takma adlarla yürüdüğü bu sistemin aslında Milli Güvenlik Bakanlığı’nın içindeki casusların evreni olması da bir hayli çarpıcı bir damar servis ediyor. Zira orada çalışanların birbirini bıçaklama sevdasında lineer akıştan ziyade Costa-Gavras’ın el kamerasıyla çektiği poltik-gerilimlerindeki çıkışsızlık kontrolü eline alıyor. Ortadaki olay tabanından yayılanlar ise sadece ama sadece ‘muhbir arama’ gibi görevler ve bir organizasyonun şematik açılımı ile salgılanıyor.
Tinker Tailor Soldier Spy (Tenekeci Terzi Asker Casus) takma isimli operasyonlar bu örgütün temel çatısından güç alırken herkesin kendini başkasının yerine koyup ‘ikiyüzlülük’ temsili vermesine alan açıyor. Gary Oldman’ın George Smiley adlı sıradan devlet memurunu canlandırırken karakterin özündeki iyi-kötü çatışmasını keskinleştirmesi ve ‘içe dönük’ (internal) bir performans sunması ise önemli. Adeta Soğuk Savaş’ın ‘nükleer atıkları’nı içine çekip yüz ifadesine vurmuş gibi bir sahne kimliği oluşturduğu görülebiliyor. Bu da zor bir karakteri bütün katmanlarıyla vücuduna giymesine yansımış.
Yönetmenin fazlasıyla beyaz ile gri arasında gidip gelen tablodaki birkaç araba sahnesi de dahil olmak üzere çözümü görkemli bir kahramanlğa çevirmesi ise halihazırdaki ‘destansı casusluk gerilimi’ formülünü düzlüğe çıkarmaya yaramış. “Köstebek”i janrında özel bir yere yerleştirmiş.






Powered by Create your own unique website with customizable templates.